Định nghĩa

Crohn là bệnh viêm đường ruột với các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy nghiêm trọng, mệt mỏi, giảm cân và suy dinh dưỡng, là một bệnh viêm mạn tính mô hạt của ống tiêu hóa, chủ yếu là ở đoạn cuối hồi tràng cho nên trước đây gọi là viêm hồi tràng tận hay viêm hồi tràng khu trú (enterite terminale, enterite régionale). Đây là một bệnh thường gặp ở nam giới trẻ tuổi ( 20- 40 tuổi). Tình trạng viêm do bệnh Crohn gây ra thường lan sâu vào các lớp mô ruột dẫn tới vừa đau đớn và vừa suy nhược, và đôi khi có thể dẫn đến các biến chứng đe dọa tính mạng.

Mặc dù không có cách chữa trị hoàn toàn căn bệnh Crohn nhưng các biện pháp chăm sóc và điều trị có thể làm giảm đáng kể các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh và thậm chí mang lại sự thuyên giảm lâu dài.

Nguyên nhân bệnh Crohn

Bệnh nguyên của Crohn cho đến nay vẫn hoàn toàn chưa biết . Nhiều nghiên cứu dịch tễ học và sinh hóa đang được thực hiện . Theo Burch cho rằng bệnh Crohn do các yếu tố môi tường kết hợp các yếu tố di truyền . Giả thuyết về bẩm tố di truyền là dựa vào tiền sử gia đình nhiều người bị bệnh Crohn và viêm địa trực tràng chảy máu .

Các vết loét dạng áp tơ tạo thành những tổn thương mô hoạc rất phổ biến giống như những ổ viêm do vi trùng , virus hoặc do háo chất trong lòng ruột non của mô lympho. Sự thành lập mô hạt như kiểu phản ứng của kháng nguyên  không hòa tan, có thể được thúc đảy bởi sự thiếu hụt phòng vệ tại chỗ .

Về vấn đề bảo vệ , sự biến đổi miễn dịch đa dạng đã được thấy ở những bệnh nhân này. Nó mang tính chất đáp ứng miễn dịch thể dịch và tế bào. Tuy nhiên không biết rõ được có phải những biến đổi miễn dịch này tham  gia và bệnh sinh tổn thương Crohn, hay là hậu quả của biến đổi miễn dịch .

Những nghiên cứu về bệnh nguyên cũng hướng đến các nguyên nhân khác như : chất nhầy , nồng độ lysozym, tổng hợp collagen, prostaglandin, leucotren, hoạt hóa men tiêu thể , và tình trạng tâm thần..

Tổn thương cũng có lẽ thường gặp ở phụ nữ dùng thuốc ngừa thai, nghiện thuốc lá.

Triệu chứng

 Crohn là bệnh viêm mạn tính mô hạt của đường ống tiêu hóa, nhưng chủ yếu ở đoạn cuối ruột non, tuy nhiên có thể gặp ở tất cả các vị trí khác của đường ống tiêu hóa. Triệu chứng của bệnh Crohn có thể từ nhẹ đến nặng và phát triển từ từ, nhưng đôi khi sẽ xuất hiện đột ngột, không có dấu hiệu báo trước. Người mắc bệnh có thể có những khoảng thời gian không có dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh khiến họ nghĩ tình trạng bệnh Crohn đã thuyên giảm.

Khi bệnh ở thể hoạt động có các triệu chứng điển hình như sau:

• Tiêu chảy
• Sốt
• Mệt mỏi
• Đau bụng và chuột rút
• Có máu trong phân do có bệnh Crohn đại tràng
• Loét miệng
• Giảm thèm ăn và giảm cân
• Đau gần hoặc xung quanh hậu môn

Những người bị bệnh Crohn nặng sẽ có một số triệu chứng khác như:

• Viêm da, mắt và khớp
• Viêm gan hoặc viêm đường ống mật
• Trẻ chậm lớn hoặc chậm phát triển các đặc tính sinh dục ở tuổi dậy thì

Gặp bác sĩ nếu người bệnh có những thay đổi liên tục trong thói quen đại tiện hoặc có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh Crohn như:

• Đau bụng
• Có máu trong phân
• Tiêu chảy liên tục mà không đáp ứng với các loại thuốc không kê đơn
• Sốt không rõ nguyên nhân kéo dài từ một hoặc hai ngày
• Giảm cân không rõ nguyên nhân

Chẩn đoán

• Xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng thiếu máu
• Xét nghiệm máu ẩn trong phân.
• Nội soi đại tràng. Xét nghiệm này cho phép bác sĩ xem toàn bộ đại tràng và phần cuối của hồi tràng (hồi tràng cuối) bằng một ống mỏng, linh hoạt, có đèn chiếu sáng và camera gắn ở đầu ống. Trong quá trình nội soi, bác sĩ cũng có thể lấy các mẫu mô nhỏ để sinh thiết. Nếu có các cụm tế bào viêm được gọi là u hạt, giúp xác nhận chẩn đoán của Crohn.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT).
• Chụp cộng hưởng từ (MRI). Máy quét MRI sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và mô. MRI đặc biệt hữu ích để đánh giá lỗ rò quanh vùng hậu môn (MRI vùng chậu) hoặc ruột non (chụp cắt lớp MR).
• Nội soi viên nang (Capsule endoscopy). Đối với xét nghiệm này, người bệnh nuốt một viên nang có gắn máy ảnh và máy ảnh sẽ chụp ảnh ruột non, sau đó truyền dữ liệu đến máy lưu trữ được người bệnh đeo trên thắt lưng. Các hình ảnh sau đó được tải xuống máy tính, hiển thị trên màn hình máy tính và kiểm tra các dấu hiệu của bệnh Crohn. Máy ảnh thoát ra khỏi cơ thể sau khi người bệnh đi đại tiện.

Điều trị

1. Điểu trị nội khoa

Mục đích của điều trị nội khoa là làm giảm viêm giúp giảm đau , giảm tiêu chảy, duy trò một tình trạng dinh dưỡng thỏa đáng, dập tắt các trường hợp bội nhiễm. Do đó chế độ dinh dưỡng , kháng viêm , chống nhiễm trùng , chống tiêu chảy là những biện pháp rất cần thiết.

1.1 Tiết thực

Cần cung cấp đầy đủ năng lượng và protid để đáp ứng nhu cầu và bổ sung cho lượng thất thoát .Trong giai đoạn lui bệnh cần cho thêm chất xơ, tuy nhiên cần tránh rau quả có chứa nhiều lignin vì nó có thể kết đám trong vùng đoạn ruột đã hẹp gây tắc. Cần bổ sung thêm sắt, sinh tố, kẽm.

1.2 Điều trị bằng kháng viêm

Thường dùng là salazosulfapyridin còn gọi là sulfasalazin, 5 amino- salicylic và corticoid . Thường là phối hợp azathioprin, 6 mercaptopurin và cyclosporin sẽ  cho kết quả kháng viêm tốt hơn.

1.3 Kháng sinh

Rất thường dùng vì dễ bội nhiễm , các kháng sinh thường dùng là beta lactam, aminoglucosid và nhất là metronidazol.

1.4 Điều trị chống tiêu chảy

2.Điều trị phẫu thuật

Như đã đề cập ở trên do tính dễ tái phát sau khi mổ , do đó chỉ định phẫu thuật chỉ dành cho những trương hợp có biến chứng và khi đã điều trị nội khoa thất bại . Các chỉ định phẫu thuật là khi có tắc ruột, rò hoặc áp xe.

Phòng ngừa bệnh Crohn

Đôi khi người bệnh có thể cảm thấy bất lực khi đối mặt với bệnh Crohn. Nhưng những thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh và kéo dài thời gian giữa các đợt bùng phát.

Chế độ ăn

Không có bằng chứng chắc chắn rằng những gì người bệnh đã ăn là nguyên nhân dẫn tới bệnh Crohn. Nhưng một số loại thực phẩm và đồ uống có thể làm nặng thêm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh. Nếu phát hiện ra một số thực phẩm khiến các triệu chứng của bệnh bùng phát thì người bệnh nên loại bỏ chúng. Dưới đây là một số gợi ý có thể hiệu quả:

• Hạn chế các sản phẩm sữa.
• Hãy thử các loại thực phẩm ít chất béo
• Hạn chế chất xơ như trái cây và rau quả tươi và ngũ cốc có thể làm cho các triệu chứng của bệnh tồi tệ hơn. Nếu trái cây và rau sống khiến người bệnh khó chịu, hãy thử hấp, nướng hoặc hầm chúng.
• Tránh các thực phẩm như thực phẩm cay, rượu và caffeine có thể làm cho các dấu hiệu và triệu chứng của bạn tồi tệ hơn.

Các biện pháp ăn kiêng khác

• Ăn nhiều bữa nhỏ.
• Uống nhiều chất lỏng. Cố gắng uống nhiều nước hàng ngày. Nước là tốt nhất. Rượu và đồ uống có chứa caffeine kích thích ruột và có thể làm cho bệnh tiêu chảy nặng hơn, trong khi đồ uống có ga thường xuyên tạo ra khí gas gây chướng bụng.
• Cân nhắc sử dụng vitamin tổng hợp. Do bệnh Crohn cản trở khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và vì chế độ ăn uống của người bệnh có thể bị hạn chế thì việc bổ sung vitamin tổng hợp và khoáng chất thường hữu ích và hiệu quả. Tuy nhiên, khuyến cáo người bệnh nên xin ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất kỳ vitamin hoặc thực phẩm bổ sung nào.

Hút thuốc làm tăng nguy cơ phát triển bệnh Crohn và một khi bạn mắc bệnh, hút thuốc có thể làm cho bệnh nặng hơn. Những người mắc bệnh Crohn hút thuốc có nhiều khả năng tái phát, cần sử dụng nhiều thuốc và phẫu thuật lặp lại. Bỏ hút thuốc có thể cải thiện sức khỏe tổng thể của đường tiêu hóa cũng như mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác.

Mặc dù căng thẳng không gây ra bệnh Crohn, nhưng nó có thể làm cho các dấu hiệu và triệu chứng của bạn trở nên nặng hơn. Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể tránh được căng thẳng, người bệnh có thể tìm hiểu các cách giúp quản lý tình trạng căng thẳng như:

• Tập thể dục.
• Phản hồi sinh học (Biofeedback).
• Thường xuyên thư giãn và tập thở.